Het eerste drukwerk

De uitvinding van de drukpers

Het lijkt erop dat de boekdrukkunst twee keer afzonderlijk is uitgevonden. De eerste keer gebeurde dat in China, de tweede keer afzonderlijk in Europa. Een verband tussen de twee uitvindingen is nooit geloofwaardig aangetoond.

Aziatische drukpersen

De Chinees Bi Sheng vond kort na het jaar 1000 een drukpers uit waarbij losse houten blokken met Chinese lettertekens gecombineerd konden worden. Later paste hij zijn methode aan en koos hij voor porseleinen stempels. Uit deze tijd vinden we boeddhistische teksten terug, welke waarschijnlijk met houten letters in Tibet gedrukt zijn. Nog later, in de 14e eeuw, werden voor het eerst persen met metalen letters gebruikt in Korea.

Europese drukpersen

In 1439 gebruikte de Duitser Johannes Gutenberg waarschijnlijk als eerste letters van lood, die snel gegoten konden worden met behulp van matrijzen. Door de letters in lijsten te zetten en verschillende lijsten aaneen te schuiven, konden snel meerdere afdrukken van één pagina worden gemaakt. In plaats van lijsten met letters kon ook een houtsnede met een afbeelding in een pagina worden ingevoegd. Dit druksysteem verspreide zich zeer snel door Europa en bleef tot in de 19e eeuw in grote lijnen ongewijzigd.

Voorlopers van de drukpers

Al lang voordat de drukpers werd uitgevonden, gebruikten oude volkeren slimme manieren om snel meerdere afdrukken van één motief te maken.

Rolzegels uit het Midden-Oosten

Ook in de oudheid werden al technieken gebruikt die we als ‘drukwerk’ kunnen beschouwen. Al duizenden jaren voor Christus werden er in het oude Mesopotamië cilinders van halfedelstenen en ivoor gebruikt als rolzegels. Deze bevatten vaak spijkerschrift en/of afbeeldingen van koningen of goden. Ze werden in natte klei of een ander materiaal gerold. De afdrukken werden dan gebruikt om juwelen, amuletten of versieringen te maken, of als keurmerk voor handelsgoederen.

Stempelzegels

In de middeleeuwen had elke edelman en koning zijn eigen zegel, waarop het wapen van zijn huis of zijn monogram te zien was. Hij drukte deze zegel in zacht materiaal zoals warme was, om op deze wijze brieven of andere voorwerpen te authentiseren. Deze soort zegels werden al veel eerder gebruikt, onder andere in de Indus-beschaving en de Minoïsche beschaving op Kreta.

‘Drukwerk’ uit Amerika

Ook in het precolumbiaanse Amerika werden stempels gebruikt – echter niet om mee te schrijven, maar om verfpatronen op textiel te drukken en op deze wijze te versieren. Vaak ging het hier om grote cilinders welke bewerkt werden, in verfstoffen gecoat en vervolgens over het doek heen gerold.